آزمون وکالت امسال و اما و اگرهای پیش رو

آزمون وکالت سال 1390 را می توان یکی از بحث بر انگیز ترین آزمونهای سالهای اخیر کانون وکلای دادگستری ایران دانست . فارغ از نوع سئوالات طرح شده در این آزمون که بعضا پاسخهای اختلافی نیز در بر داشت ، اعلام دو مرحله ای کردن آزمون کانون وکلای مرکز و از آن مهمتر برگزاری آزمون مرحله دوم به روش " تشریحی " نقطه عطف بحث بر انگیز بودن آزمون امسال است. شاید بتوان غالب اعتراضات صورت گرفته از سوی داوطلبین و همچنین برخی از موسسات آموزشی به آزمون امسال را ناظر به همین دو مرحله ای بودن و اتخاذ روش تشریحی برای برگزاری مرحله دوم آزمون دانست .

هدف از این یادداشت پاسخ به این پرسش است که آیا برگزاری آزمون های حساس و رقابتی خصوصا آزمونی در سطح کانون وکلای دادگستری ایران به روش تشریحی می تواند روش مطلوب و مفیدی باشد یا خیر ؟ آزمون‌های سنجش  کتبی را می‌توان ابتدا به دو دسته‌ی عینی و غیرعینی (ذهنی ) تقسیم کرد و سپس این دو دسته‌ی کلی را نیز به بخش های جزئی تری تقسیم نمود. آزمون‌های عینیobjective  آزمون‌هایی هستند که هم سؤال‌ها و هم جواب سؤال‌ها را در اختیار آزمون‌شوندگان قرار می‌دهند و آزمون‌شوندگان درباره‌ی جواب‌های داده شده اعمالی انجام می‌دهند یا تصمیم‌هایی اتخاذ می‌کنند. به همین سبب، این آزمون‌ها را آزمون‌های بسته پاسخ نیز می‌نامند. آزمون‌های عینی یا بسته‌پاسخ به‌طور عمده از سه نوع اصلی صحیح- غلط، جورکردنی و چند گزینه‌ای تشکیل می‌شود. آزمون شونده در جواب دادن به سؤال‌های صحیح- غلط، درست یا نادرست بودن سؤال‌ها را تعیین می‌کند؛ در سؤال‌های جور کردنی، تعدادی پرسش را با تعدادی پاسخ جور می‌کند؛ و در سؤال‌های چند گزینه‌ای، پاسخ صحیح را از میان تعدادی پاسخ پیشنهادی برمی‌گزیند. در تصحیح برگه‌های آزمون‌های عینی نظر شخصی مصحح هیچ‌گونه دخالتی ندارد و از این رو به این آزمون‌ها آزمون‌های عینی می‌گویند.

دسته دوم آزمون های ذهنی هستند که در این روش ، آزمون شونده خود ، پاسخ سئوالات آزمون را می سازد و تولید می کند آزمون هایی که به روش ذهنی برگزار می گردد بسیار گوناگون‌اند که آزمون‌های تشریحی، آزمون‌های کوته‌پاسخ، امتحانات شفاهی و .... از مهمترین آنها محسوب می شود . در این میان آزمون تشریحی از متداول ترین آزمون های ذهنی است که معمولا بیشترین کاربرد آن در امتحانات مراکز آموزشی همچون مدارس  ، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی می باشد . آزمون تشریحی بطور مطلق قابل دفاع نیست و برخوردار از یکسری محاسن و معایب است که استفاده کنندگان از این نوع آزمون باید متناسب با شرایط آزمون و  آزمون شونده مبادرت به انجام آن نمایند

!

محاسن آزمون‌های تشریحی عبارتند از:

1-    تهیه‌ی آزمون‌های تشریحی از تهیه‌ی آزمون‌های عینی آسان‌تر است.

2-    این نوع آزمون تنها وسیله‌ی موجود سنجش توانایی آزمون‌شونده در پروراندن جواب سؤال‌ها و بیان آنها است.

3-    این آزمون‌ها توانایی پاسخ دادن به سؤال‌ها را می‌سنجند نه توانایی انتخاب پاسخها را.

4-    آنها موقعیت‌های واقعی‌تری را از آزمون‌های عینی به آزمون‌شوندگان عرضه می‌کنند.

5-    آنها بر روش مطالعه‌ی یادگیرندگان تأثیر مثبت به‌جای می‌گذارند. اگر آزمون شوندگان از پیش بدانند که با استفاده از آزمون‌های تشریحی یادگیری آنان سنجش خواهد شد، با احتمال بیشتری به دنبال روابط در میان مطالب به جستجو خواهند پرداخت و اطلاعات را به راه‌های معنی‌دار سازمان خواهند داد.

معایب این آزمون‌ها را نیز می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

1-   این آزمون‌ها نمونه‌ی کوچکی از محتوای درس و هدف‌های آموزشی را اندازه می‌گیرند.

2-   تصحیح برگه‌های امتحانی این‌گونه آزمون‌ها نمی‌تواند با دقت و به‌طور عینی انجام گیرد.

3-   تصحیح برگه‌های امتحانی این آزمون‌ها بسیار وقت‌گیر است.

پاسخ به این پرسش که آیا اتخاذ این نوع آزمون ( تشریحی ) برای داوطلبان آزمون وکالت روش مناسب و قابل دفاعی هست یا خیر با برگزارکنندگان و دست اندرکاران کانون وکلاست اما نتیجه یک پروژه تحقیقی در این زمینه خالی از لطف نیست . در سال 1982 یکی از پژوهشگران به نام فالز نسخه‌ی انشایی را که یک دانش‌آموز سال آخر دبیرستان به زبان انگلیسی نوشته بود، در اختیار صد نفر معلم زبان انگلیسی قرار داد تا تصحیح کنند. از معلمان خواسته شد تا هم به برگه‌ی امتحانی نمره بدهند و هم تعیین کنند که نویسنده‌ی انشا به چه کلاسی متعلق است. نمره‌های این معلمان از 60 تا 98 پراکنده بود. جالب‌تر این‌که کلاس‌هایی که این صد نفر معلم، نویسنده‌ی انشا را به آن مربوط کردند، از کلاس پنجم ابتدایی تا سال دوم دانشگاه را شامل می‌شد